ديليميز

آذربايجان توركجه سي نين ائيتم و آراشديرماسي

قوْشا صايتلي سؤزلرين يازيليشي و تلفّوظو

قوْشا صايتلي سؤزلرين يازيليشي و تلفّوظو

آذربايجان ديلينده بير سێرا قوْشا صايتلي آلينما سؤزلر واردير.

اوْنلاري 2 قروپا آييرماق اوْلار:

1. عيني جينسلي قوْشا صايتلي سؤزلر. اوْنلار اوْلدوغو كيمي يازيلير،

لاكين تلفّوظ زاماني اوْ صايتلردن بيري دۆشور، اوْ بيريسي ايسه اۇزون

تلفّوظ اوْلونور: ساعت - [سا:آت]، معاش - [ما:آش]، جاماعت - [جاما:عت]،

تأسف - [ته:سسوف] و س.

2. تركيبينده مۆختليف جينسلي صايت اوْلان سؤزلر. اوْنلاري دا 2

قروپا آييرماق اوْلار:

آ) تركيبينده مۆختليف جينسلي صايت اوْلان سؤزلر اوْلدوغو كيمي

يازيلير، لاكين تلفّوظ زاماني اوْنلاردان بيري دۆشور، ايكينجيسي ايسه

اۇزون تلفّوظ اوْلونور: مۆعلليم - [مه:لليم]، مۆعاليجه‌‌ - [ما:ليجه]،

سعادت - [سا:دت] و س.

ب) تركيبينده مۆختليف جينسلي صايت اوْلان ائله سؤزلر ده واردير

كي، اوْنلار اوْلدوغو كيمي يازيلير، لاكين تلفّوظ زاماني اوْنلارين

آراسينا بيتيشديريجي «ي» صاميتي آرتيريلير: عائله‌‌ - [آييله]، سيده -

[سييده]، راديوْ - [رادييوْ]، پوْئما - [پوْيئما] و س.

آذربايجان ديلينده ايشلنن آلينما سؤزلرده قوْشا صايتلي و

صاميتلي سؤزلر واردير: جاماعت، ساعت، تعجب، معاش، البته‌‌، حتي،

ستتار و س. قوْشا صاميتلي سؤزلر تۆرك منشأ‌لي ده اوْلا بيلر. مس.:

سككيز، يئددي، دوْققوز، ساققال، چاققال و س.

تاپشيريق. قوْشاسسلي سؤزلره عايد بير نئچه مثال تاپيب جۆمله‌‌ده

ايشله‌دين. بئله سؤزلرين دۆزگون تلفّوظونو اؤيره‌نين.



صايتلر

صايتلر

آذربايجان ديلينده 9 صايت سس واردير: آ A، اێ I، اوْ O، اۇ U، ائ E، ه Ə، اي İ، اۆ Ü، اؤ Ö.

صايت سسلر آشاغيداكي پرينسيپلره گؤره بؤلونور:

1. عمله گلمه يئرينه گؤره.

قالين صايتلر. بۇنلارا آرخا سێرا صايتلري ده دئييرلر: آ A، اێ I، اوْ O، اۇ U؛

اينجه صايتلر: ائ E، ه Ə، اي İ، اؤ Ö، اۆ Ü.

2. دوْداقلارين ايشتيراكينا گؤره: اوْ O، اۇ U، اۆ Ü، اؤ Ö؛

بۇ پرينسيپه گؤره ده صايتلر 2 قروپا بؤلونور:

دوْداقلانان صايتلر: اوْ O، اؤ Ö، اۇ U، اۆ Ü؛

دوْداقلانمايان صايتلر: آ A، اێ I، ائ E، ه Ə، اي İ.

3. ديل اۇجونون اۆست داماغا دوْغرو قالخيب-ائنمه‌سينه گؤره ده ايكي

يئره بؤلونور:

آچيق صايتلر: آ A، اوْ O، ائ E، ه Ə، اؤ Ö.

قاپالي صايتلر: اێ E، اي İ، اۇ U، اۆ Ü.

تاپشيريق . سؤزلري كؤچورون، اۇزانان صايتلرين آلتيندان خط

چكين. اوْنلارين يانليش تلفّوظ فوْرماسيني گؤسترين.

صابير، قادير، نادير، ناصر، عادت، ساكيت، ترانه، سخاوت،

عدالت، حقيقت، صداقت، سليمه، هؤكومه، حؤكومت، نظارت، تأثير،

بابيل، ببير، وكيل، معنا، ناموس، تاجير، كاميل، كاتيب.



دانيشيق سسلري

دانيشيق سسلري

آذربايجان ديلينده 32 حرف، 33 سس واردير. بۇ سسلرين هر بيري

خۆصوصي ايشاره‌لرله – حرفلرله گؤستريلير.

حرفلرين مۆعيين سێرا ايله دۆزولوشونه اليفبا دئييلير.

آذربايجان ديلينده‌كي سسلر آشاغيداكي حرفي ايشاره‌لرله

گؤستريلير:

آ A، ب B، ج C، چ Ç، د D، ائ E، ه-ع-ا Ə، ف F، گ G، غ Ğ، ه H، خ X ، اێ I، اي İ، ژ J، ك K، ق Q، ل L، م M، ن، اوْ O، اؤ Ö،

پ P، ر R، س-ث-ص S، ش Ş، ت-ط T، اۇ U، اۆ Ü،و V ، ي Y، ز-ظ-ذ Z.

تاپشيريق. آذربايجان اليفباسيني سێرا ايله ازبرله‌يين.

 

آنا ديليم

قالخيب شاه داغينا سؤز ايسته‌ييرم،

چاتسين هاي-هاراييم دينله‌ينلره.

من نانكوْر دئييرم، ناجينس دئييرم.

اؤز آنا ديليني بيلمه‌ينلره!

ياد ديلدن پاي اۇموب كيشي ديلنمز،

بۇ لكه اۆستوندن هئچ واخت سيلينمز.

فۆضولي شعرده كيمدير بيلينمز –

اؤز آنا ديليني بيلمه‌ينلره!

بئينينه گيرمه‌دي آنا اؤيودو،

اصيلسيز ياشاييب اوْ بيج بؤيودو.

گؤروم حرام اوْلسون قوْي آنا سۆدو –

اؤز آنا ديليني بيلمه‌ينلره!.... (توْفيق بايرام)